Bateson en de waarden van gevoel

Inleiding

De niveaus van impact zijn de niveaus van verdieping in een gesprek. Dit model ondersteunt het uitgangspunt dat het inbrengen van beleving en gevoel (emotie) in het gesprek helpt om aansluiting te krijgen met de drijfveren en of blokkades van je medewerker/ gesprekspartner.

Het model van de logische niveaus biedt je een structuur om je impact als coach te vergroten en je vragen te ordenen.

De omgeving

De omgeving is de plaats waar zich iets realiseert of gebeurt, én de reactie vanuit die omgeving op hoe we handelen. De omgeving geeft ons feedback op ons handelen.

De omgeving waarin we ons bevinden is het gevolg van keuzes die we eerder gemaakt hebben. Vandaar de uitdrukking ‘Onze omgeving creëren we zelf’. Als je wil weten wat iemand belangrijk vindt in zijn leven, kijk dan naar de omgeving en de omstandigheden waarin die persoon zich bevindt. Je omgeving is het effect van je gedrag en van beslissingen die je eerder genomen hebt.

Vragen die je kunt stellen:

Hoe is het met je?
Wat is er aan de hand?
In welke omgeving functioneer je als leidinggevende?
Waar, met wie en onder welke omstandigheden?
Wat ervaar je in jouw omgeving?

Het gedrag

Om in onze omgeving iets teweeg te brengen, moeten we ons op een bepaalde manier gedragen: We moeten iets doen. We kunnen nergens terecht komen als we er niet eerst iets voor gedaan hebben.

Vragen die je kan stellen:

Wat doe je of wat wordt er gedaan?
Hoe pak je het aan of hoe wordt het aangepakt?
Wat is je gedrag of dat van een ander?
Hoe functioneel wordt het aangepakt?
Wat doe je daar dan concreet? Wat doe je om die omgeving voor jezelf en anderen te manifesteren?
Welk effect heeft jouw gedrag op jezelf en je omgeving?

De capaciteiten

Voor we iets doen, moeten we het ook kunnen. En dat kunnen, betekent: over de materiële, de mentale, de emotionele en de gedragsmogelijkheden beschikken.

Vragen die je kan stellen:

Waar ben je goed in?
Wat kan je? Wat ken je?
Waartoe ben je in staat?
Op welke vermogens kan je beroep doen?
Welke capaciteiten schakel je in om dat gedrag te vertonen? Zijn er ook andere vermogens die je kan inschakelen of ontwikkelen?
Welke capaciteiten heb je te ontwikkelen? (om een bepaald gedrag te kunnen vertonen)

Waarden en overtuigingen

Als we het over waarden hebben, dan behelst dat persoonlijke en individuele criteria, eigen aan de persoon, het team of het bedrijf.

Ons opvoedingsmilieu, de school, onze vrienden, familie religie, tijdsgeest, streek, media... hebben een grote invloed op onze eigen waarden en overtuigingen. Onze waarden zijn dat wat ‘belangrijk’ is voor ons, dat waar het ons om gaat. Ze maken de kern uit van wie we zijn en we kunnen niet ‘waardevrij’ zijn. Onze waarden besturen ons dagelijks denken, doen en voelen. Waarden zijn meestal impliciet waarmee we willen zeggen dat we ons er vaak niet van bewust zijn dat ze er zijn en wat hun impact is.

Waarden zitten ook gekoppeld aan gevoel, op het moment dat je je ergens niet goed bij voelt betekent dit dat er een belangrijke waarde voor jou overtreden wordt. Als een medewerker zich ergens niet goed bij voelt, is het belangrijk om daarop door te vragen.

Vragen die je kan stellen:

Wat is voor jou belangrijk?
Wat is voor jou het belangrijkste in....(context)?
Wat is voor jou belangrijk als... (mens, vader, moeder, leider, ...)?
Wat gaat boven alles?
Wat wil je vermijden?
Wat wil je vooral bereiken?

Overtuigingen

Overtuigingen zijn aannames die we doen over de wereld om ons heen en het leven in het algemeen. Overtuigingen zijn vaak onbewust en ze kunnen bekrachtigend zijn of belemmerend.

Een overtuiging zoals: ‘Ik mag geen fouten maken’ kan ervoor zorgen dat je keihard werkt en topkwaliteit levert. Maar ze kan er ook toe leiden dat je blokkeert en overspannen raakt. Overtuigingen sturen ons gedrag en beïnvloeden onze capaciteiten. Ze hebben een grote impact op hoe we met onszelf en anderen omgaan. Ze roepen gevoelens op en zetten ons hele systeem (lichaam en geest) in beweging. Het is de kunst om als coach overtuigingen te kunnen detecteren waardoor je medewerker meer keuze krijgt in zijn gedrag.

De basisvraag om een overtuiging te detecteren is: ‘Wat moet ik veronderstellen over de situatie of het probleem om in de situatie terecht te komen waar ik nu in zit?’

Bijvoorbeeld als ik geloof dat het belangrijk is om altijd de harmonie te bewaren durf ik geen conflicten aan te gaan met collega’s.

Vragen die je kan stellen:

Wat zeg je tegen jezelf op het moment dat je in dat probleem terecht komt?
Waar moet je in geloven om... te bereiken?
Waar geloof je in waardoor je... (dat probleem of die oplossing) krijgt?
Waar moet je van overtuigd zijn om in deze situatie terecht te komen?
Waarom zet ik bepaalde vermogens in, of juist niet? Wat maakt het belangrijk voor me? Wat betekent het in essentie voor me?

Identiteit

Identiteit is het antwoord op de vraag; Wie ben ik? Deze vraag is eigenlijk niet eenduidig te beantwoorden. We definiëren onszelf voornamelijk in termen van rollen (ik ben moeder, of manager) Maar dat is maar een klein gedeelte van onze identiteit. Identiteit (en ook missie) bevind zich op ‘zijns’ niveau. Het is nauwelijks op een cognitieve manier te benaderen. Je bent niet wie je denkt te zijn. Maar als er denken is dan is er ook een denker. Het gaat denken en taal te boven. Het is het domein van het transpersoonlijke, het spirituele.

Toch is het handig om naar het zelfbeeld van de coachee te vragen. Hoe ziet je coachee zichzelf? Als in het antwoord een negatief oordeel doorklinkt is dat absoluut een aangrijpingspunt om op door te vragen.

Vragen die je kan stellen:

Wie ben je? Is dit wie je bent?
Wat is je rol?
Voor wie word je aanzien?
Wie ben je als...(leidinggevende, vader, moeder, partner)?
Wie zijn wij als team?
Welke rol neem je op?

Missie

Missie geeft antwoord op de vraag waartoe ben ik hier eigenlijk?

Dit niveau gaat over het grotere geheel, de zingeving. Alles wat we ondernemen zowel op persoonlijk vlak als op professioneel vlak krijgt betekenis in functie van onze missie.

Om te achterhalen wat onze missie is, moeten we onszelf de vraag stellen: ‘Wat is de missie die mij gekozen heeft?’

Als je meer inzicht wil over je eigen missie, kan je volgende vragen aan enkele mensen in je nauwe omgeving stellen en kijken of je een rode draad kan ontdekken.

Vragen die je kan stellen: